... your login credentials do not authorize you to access this content in the selected format. Access to this content in this format requires a current subscription or a prior purchase. Please select the WEB or READ option instead (if available). Or consider purchasing the publication.
Í þessari útgáfu af OECD horfum OECD í lífeyrismálum er farið yfir hvernig lífeyriskerfi
eru að bregðast við þeim vandamálum sem þau standa frammi fyrir. Öldrun íbúanna og
erfitt efnahagsumhverfi sem einkennist af lágri ávöxtun, hægum vexti og lágu vaxtastigi
skapa alvarleg vandamál til úrlausnar fyrir lífeyriskerfi og hafa áhrif jafnt á lífeyri
sem er greiddur í gengumstreymi (pay‑as‑you‑go, PAYG) eða af lífeyrissjóðum.
Aukin framlög og greiðslur til lengri tíma taka að hluta á því vandamáli sem öldrun
íbúanna veldur lífeyriskerfum
Afleiðingin af öldrun íbúanna og einkum sífellt betri lífslíkum þeirra er að lífeyrissjóðir
með gegnumstreymiskerfi eiga í vandamálum með sjálfbærni, fastréttindasjóðir þurfa
að tryggja áframhaldandi greiðslugetu sína og fastgreiðslusjóðir þurfa að kanna leiðir
til að tryggja að einstaklingar hafi nægilegar tekjur á eftirlaunaaldri. Besta leiðin
til að takast á við þessi vandamál er að greiða meira og í lengri tíma, einkum með
því að fresta efirlaunatöku eftir því sem lífslíkur aukast.
Lífeyrissjóðir og lífeyrisveitendur eru í hættu vegna þess hve háar lífslíkur eru
vegna óvissunnar um endurbætur til framtíðar á lífslíkum og áætluðum líftíma. Til
að takast á við hættuna á ófyrirséðri aukningu bóta þurfa eftirlitsaðilar og stefnumótandi
yfirvöld að tryggja að lífeyrissjóðir og lífeyrisgreiðendur noti töflur um lífslíkur
sem eru uppfærðar reglulega sem gefa til kynna batnandi ástand til framtíðar á lífslíkum
og áætluðum líftíma. Eftirlitsramminn gæti einnig stuðlað að því að tryggja að fjármagnsmarkaðir
bjóði upp á viðbótarfjármagn til að draga úr áhættunni vegna langlífis með því að
sinna þörfinni fyrir gagnsæi, stöðlun og greiðsluhæfi. Vísitölutengdir fjármálagerningar
og útgáfa langlífisvísitölu sem viðmiðanir um verð og áhættumat vegna áhættuvarnar
gegn langlífi gætu komið að góðum notum í þessu tilliti. Ennfremur ætti eftirlitsramminn
að viðurkenna með hvaða hætti þessir tæki geta dregið úr áhættu.
Ríki herða á endurbótum á eftirlaunakerfinu bæði til þess að koma stöðugleika á ósjálfbærar
skuldir hins opinbera og opinber útgjöld vegna lífeyris f og um leið takast á við
vandamál er varða fullnægjandi þjónustu í samfélögum sem eru að eldast.
Flest lönd hafa verið virk í að breyta eftirlaunakerfum sínum frá febrúar 2012 til
september 2014. Í flestum ríkjum voru innleiddar breytingar til að bæta fjárhagslega
sjálfbærni lífeyrissjóðakerfanna; sum þeirra hafa gert það og um leið viðhaldið eða
gert endurbætur á eftirlaunatekjum sem duga fyrir hópa sem eiga undir högg að sækja.
Einungis örfá lönd – þau sem urðu hvað verst úti í fjármálakreppunni – gripu til þess
ráðs að skera niður bætur með beinum hætti. Fleiri ríki hækkuðu skatta á eftirlaunatekjur
eða framlög í almenn kerfi skilgreindra réttinda en víða var gripið til þess að daga
úr eða fresta greiðslum á vaxtabótum á ellilífeyri til þess að draga úr kostnaði.
Mörg ríki hafa skipulagt hækkun á lögboðnum eftirlaunaaldri og þannig aukið framlagsgruninn
en um leið verndað greiðslugetu til handa þeim sem í reynd eru lengur við störf. Vinnuhvetjandi
aðgerðir hafa verið efldar með því að gera það erfiðara að taka eftirlaun snemma og/eða
efla fjárhagslega hvatningu til að vinna. Nokkuð algengt er að gripið hafi verið til
aðgerða til að draga úr kostnaði við starfsemi eftirlaunasjóða til að auka skilvirkni
þeirra.
Til þess að takast á við vandann vegna fullnægjandi tekna hafa sum lönd aukið skyldubundnar
eftirlaunagreiðslur til hópa sem áður voru útilokaðir, (svo sem til sjálfstætt starfandi
starfsmanna) og í öðrum löndum hafa verið innleiddar nýjar bætur. Allmörg lönd hafa
aukið skyldubundnar greiðslur í fjármagnaða fastgreiðslusjóði. Einnig hefur stefnumótun
til að auka fjölbreytni og tryggja séreignasparnað verið algeng aðgerð í kjölfarið
á fjármálakreppunni.
Til samans myndi hækkun á þekjuhlutfalli, framlögum, raunverulegum eftirlaunaaldri
og hagstætt efnahagsumhverfi að auki efla viðbótarhlutverk einkarekinna lífeyrissjóða.
Einkareknir lífeyrissjóðir eiga mikilvægu hlutverki að gegna við að stuðla að því
að eftirlaunatekjur séu fullnægjandi. Samt eru þeir ekki aðaluppistaðan í eftirlaunatekjum
en undantekningin þar eru lífeyrissjóðir hátekjufólks. Yngri kynslóðir eru sennilega
líklegri en þær eldri til að treysta á einkarekna lífeyrissjóði við töku eftirlauna
nema í þeim löndum þar sem einkareknir lífeyrissjóðir hafa verið til staðar í langan
tíma.
Valkostir við stefnumótun um að auka stuðningshlutverk einkarekinna lífeyrissjóða
eru að hækka greiðsluupphæðir til dæmis með skyldubundinni eða sjálfkrafa aðild; að
hvetja fólk til að leggja meira af mörkum í lengri tíma, til dæmis með því að fresta
eftirlaunatöku; að beina athyglinni að undirhópum þjóðfélagsins sem þarfnast betra
aðgengis að einkareknum lífeyrissjóðum og endurbæta samsvörun milli opinberra og einkarekinna
lífeyrissjóða. Jákvætt efnahagsumhverfi með hærri tekjur af eignum og aukna framleiðni
myndi einnig koma að góðum notum.
Árangur sjálfkrafa þáttökukerfa til að auka framlög frá einkareknum lífeyrissjóðum
er háður því hvernig þeir eru uppbyggðir, þeim samskipta‑ og upplýsingaherferðum sem
fylgja innleiðingu þeirra og hvernig samskiptum við núverandi hvatningarkerfi er háttað.
Gögn sem eru fáanleg frá sex OECD‑ríkjum sýna að sjálfvirk þátttaka hefur jákvæð áhrif
á þekjustig eftirlaunagreiðslna. Þó er ekki hægt að segja að þekja þeirra sé sambærileg
við það sem fyrirfinnst í skyldubundnum kerfum. Helstu þættirnir í samræmdri áætlun
um stefnumótun um sjálfvirk þátttökukerfi til að auka þekju eftirlaunagreiðslna með
árangursríkum hætti eru meðal annars að skilgreina hvaða undirhópar íbúanna þurfa
á auknum greiðslum úr einkareknum lífeyrissjóðum að halda; tryggja að hömlur gegn
sjálfvirkri þátttöku (t.d. aldur eða tekjustig) komi ekki í veg fyrir að fólk greiði
framlög snemma og einstaklingar sem gætu notið góðs af einkalífeyrissjóðum til viðbótar
séu ekki útilokaðir; að skilgreina sjálfgefin framlög í samræmi við eftilaunakerfið
í heild; meta vandlega hve vel kerfið samræmist annars konar hvatningu og að þróa
virkar samskipta‑ og upplýsingaherferðir til að fylgja eftir gangsetningu og innleiðingu
þess. Vinnuveitendur hafa iðulega nauðsynlegu hlutverki að gegna við að hafa umsjón
með sjálfvirkri þátttöku en geta orðið fyrir umtalsverðum kostnaði vegna þáttöku í
viðbót við þau framlög sem greidd eru. Kostnaður fyrir ríkið er aðallega í formi niðurgreiðslna
og mótframlaga.
Yfirlýsingar um eftirlaun og innlendar upplýsingaherferðir um eftirlaun eru helstu
verkfærin til þess að eftirlaunakerfi geti tekist á við þau vandamál sem við þeim
blasa.
Útsendingarseðlar einstaklinga um eftirlaun ættu að veita skýrar og einfaldaðar upplýsingar.
Ef vel á að vera ættu þær að sameina upplýsingar frá öllum innlendum eftirlaunaveitum
sem varða einstaklinginn. Þeir sem skipuleggja útsendingarseðla um eftirlaun ættu
að setja skýr og mælanleg markmið. Útsendingarseðillinn um eftirlaun ætti að miðast
að því að efla þátttöku og hvetja einstaklinga til að grípa til raunhæfra aðgerða
til að bæta það að eftirlaunagreiðslur séu fullnægjandi, til dæmis með því að auka
framlög og/eða fresta töku eftirlauna. Stefnumótandi aðilar þurfa að meta hvort útsendingarseðillinn
um eftirlaun ætti að innihalda spár um efirlaun að teknu tilliti til málamiðlana milli
einfaldleika og hugsanlegra áhrifa sem spár geta haft á að hvetja til virkrar ákvarðanatöku.
Best væri ef upplýsingaherferðir um eftirlaun séu hluti af innlendri heildaráætlun
og meiri háttar atviki svo sem endurbætur á eftirlaunakerfi kalla á sérstakar upplýsingaherferðir
um eftirlaun. Upplýsingaherferðir um eftirlaun sem ná árangri eru knúnar áfram af
skýrum, raunhæfum og vel‑skilgreindum markmiðum sem leiða til niðurstaðna sem hægt
er að mæla, meta og hafa eftirlit með varðandi stefnumið þeirra og ferli. Því er traust
matsferli mjög af hinu góða. Mat þarf að leika undirstöðuhlutverk í kostnaðaráætlun
kynningarherferðarinnar, jafnvel þar sem sjóðir eru takmarkaðir. Upplýsingaherferðir
um eftirlaun ættu að forðast að senda margs konar skilaboð og ættu að beina athyglinni
að hópum sem erfiðara er að ná til. Að lokum þurfa stefnumótandi aðilar að finna leiðir
til að virkja afl fjölmiðlanna, hagnýta sér nýstárlega samskiptamiðla og þróa áætlanir
til að ná að efla þátttöku sem flestra.
Hafið samband við Réttinda- og þýðingareiningu OECD, framkvæmdanefnd fjölmiðlunar
og almannamálefna ef frekari upplýsinga er
þörf hjá: [email protected] eða með faxi: +33 (0)1 45 24 99 30.
OECD Rights and Translation unit (PAC) 2 rue André-Pascal, 75116 Paris, France