OECD Multilingual Summaries

International Migration Outlook 2018

Summary in Greek

Προοπτικές διεθνούς μετανάστευσης 2018

Περίληψη στα ελληνικά

Κύριες εξελίξεις

Σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία, οι χώρες του ΟΟΣΑ υποδέχτηκαν λίγο περισσότερους από 5 εκατομμύρια νέους νόμιμους μόνιμους μετανάστες το 2017. Τούτο αποτελεί την πρώτη μείωση της μετανάστευσης στις περιφέρειες του ΟΟΣΑ από το 2011 (κατά περίπου 5% σε σύγκριση με το 2016). Όμως, η εξέλιξη αυτή οφείλεται στη σημαντική μείωση του αριθμού των αναγνωρισμένων προσφύγων το 2017, ενώ σε άλλες κατηγορίες ο αριθμός των μεταναστών παρέμεινε σταθερός ή αυξήθηκε.

Έπειτα από δύο έτη άνευ προηγουμένου αύξησης των αιτήσεων ασύλου στις χώρες του ΟΟΣΑ, το 2017 σημειώθηκε σημαντική μείωση (1,23 εκατομμύρια αιτήματα). Ο αριθμός αυτός παραμένει πολύ υψηλότερος από κάθε άλλο καταγεγραμμένο έτος πριν από το 2015. Οι τρεις κύριες χώρες προέλευσης ήταν το Αφγανιστάν, η Συρία και το Ιράκ. Το 2017 οι περισσότερες αιτήσεις ασύλου στις χώρες του ΟΟΣΑ υποβλήθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες (300.000 αιτήσεις) και στη Γερμανία (198.000).

Η οικογενειακή μετανάστευση (οικογενειακή επανένωση και σύσταση οικογένειας, καθώς και συνοδεύοντα μέλη της οικογένειας) παρέμεινε η κυριότερη οδός μόνιμης μετανάστευσης στη ζώνη του ΟΟΣΑ. Η απότομη αύξηση στην κατηγορία αυτή κατά την περίοδο 2015‑2016 αντέστρεψε τη μείωση που είχε ξεκινήσει το 2010.

Στη φετινή έκδοση συμπεριλαμβάνεται, για πρώτη φορά, ένας ενοποιημένος αριθμός για όλες τις κατηγορίες της προσωρινής οικονομικής μετανάστευσης προς τις χώρες του ΟΟΣΑ. Στις κατηγορίες αυτές συγκαταλέγονται οι διεθνείς προσλήψεις εποχιακών εργαζομένων και άλλων εποχιακών αλλοδαπών εργαζομένων· οι εργαζόμενοι υπήκοοι χωρών της ΕΕ που έχουν μετατεθεί σε άλλες χώρες της ΕΕ και απασχολούνται με τοπικές συμβάσεις (αποσπασμένοι εργαζόμενοι)· και οι ενδοεταιρικές μεταθέσεις εργαζομένων. Συνολικά, το 2016 καταγράφηκαν στον ΟΟΣΑ περισσότεροι από 4,2 εκατομμύρια αλλοδαποί εργαζόμενοι που απασχολούνταν προσωρινά (11% αύξηση σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος). Οι κύριες χώρες υποδοχής αλλοδαπών εργαζομένων με προσωρινή απασχόληση είναι η Πολωνία (672.000, κυρίως από την Ουκρανία) και οι Ηνωμένες Πολιτείες (660.000 κυρίως από την Ινδία).

Περίπου 3,3 εκατομμύρια διεθνείς σπουδαστές είχαν εγγραφεί σε ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις χώρες του ΟΟΣΑ, που αντιστοιχεί σε αύξηση κατά 8% σε σχέση µε το προηγούμενο έτος. Όμως οι πρόσφατες εξελίξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες καταδεικνύουν μεγάλη μείωση του συνολικού αριθμού αδειών διαμονής για σπουδές το 2016 (‑27%). Κατά μέσο όρο, οι διεθνείς σπουδαστές αποτελούσαν το 9% του συνολικού αριθμού σπουδαστών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στις χώρες του ΟΟΣΑ το 2015. Αντιπροσώπευαν επίσης το 14% όλων των σπουδαστών που είχαν εγγραφεί σε μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών και το 24% αυτών που είχαν εγγραφεί σε προγράμματα διδακτορικών σπουδών.

Κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ το ποσοστό απασχόλησης των μεταναστών αυξήθηκε κατά 1 εκατοστιαία μονάδα το 2017 σε 67,1%. Το ποσοστό ανεργίας τους μειώθηκε κατά 1 εκατοστιαία μονάδα σε 9,5% και η μέση διαφορά ποσοστού ανεργίας μεταξύ των μεταναστών και των γηγενών περιορίστηκε σε 3 ποσοστιαίες μονάδες το 2017. Η εξέλιξη αυτή οφειλόταν εν μέρει στις σημαντικές βελτιώσεις που σημειώθηκαν σε μερικές χώρες της ΕΕ.

Από την πλευρά της πολιτικής, σε πολλές χώρες συνεχίζεται η περαιτέρω επεξεργασία των μεταναστευτικών οδών για τους αλλοδαπούς με υψηλή ειδίκευση, όπως η προσαρμογή των κριτηρίων επιλογής σε προγράμματα μόνιμης μετανάστευσης και η αναθεώρηση των όρων για την ένταξη σε προγράμματα προσωρινής μετανάστευσης. Οι θεωρήσεις εισόδου νέων επιχειρήσεων συνεχίζουν να αυξάνονται αριθμητικά, ενώ τα προγράμματα επενδυτών βρίσκονται υπό εξέταση και ορίζονται αυστηρότεροι όροι. Τα κριτήρια επιλεξιμότητας για την οικογενειακή επανένωση αποτελούν επίσης πεδίο προσαρμογής της πολιτικής.

Ο αντίκτυπος των πρόσφατων προσφυγικών ροών στην αγορά εργασίας

Για τις ευρωπαϊκές χώρες ως σύνολο, ο εκτιμώμενος σχετικός αντίκτυπος των πρόσφατων προσφυγικών εισροών στον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας προβλέπεται ότι δε θα ξεπεράσει το 0,4% έως το Δεκέμβριο του 2020. Όσον αφορά το εργατικό δυναμικό, εφόσον τα ποσοστά συμμετοχής των προσφύγων είναι συνήθως πολύ χαμηλά στις αρχές της διαμονής τους στη χώρα υποδοχής, το μέγεθος του συνολικού καθαρού αντίκτυπου εκτιμάται ότι θα είναι ακόμα μικρότερο, δηλαδή λιγότερο από 0,25% έως το Δεκέμβριο του 2020.

Στις χώρες όπου η συνολική επίδραση των προσφύγων είναι η υψηλότερη, ο αντίκτυπος ενδέχεται να είναι πολύ ευρύτερος σε συγκεκριμένα τμήματα της αγοράς εργασίας, κυρίως μεταξύ των νέων ανειδίκευτων ανδρών. Καθώς η ομάδα αυτή πληθυσμού βρίσκεται ήδη σε τρωτή θέση στις περισσότερες χώρες υποδοχής, απαιτείται η λήψη σωστά στοχευμένων μέτρων για την παροχή επαρκούς στήριξης στην εν λόγω ομάδα.

Η παράνομη απασχόληση των αλλοδαπών εργαζομένων

Η παράνομη απασχόληση αλλοδαπών εργαζομένων προκύπτει ενδεχομένως από τη μη συμμόρφωση στους κανόνες είτε μετανάστευσης είτε εργασίας. Επομένως, η αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού είναι στόχος εξίσου της οικονομικής και της μεταναστευτικής πολιτικής.

Κατά συνέπεια, οι χώρες του ΟΟΣΑ θα πρέπει να καταβάλουν προσπάθειες για να βελτιώσουν το συντονισμό και τη συνοχή μεταξύ των αρμόδιων αρχών. Θα πρέπει επίσης να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση τόσο των εργοδοτών όσο και των εργαζομένων και να χρησιμοποιήσουν βελτιωμένα συστήματα εξακρίβωσης του νομικού καθεστώτος ως μέρος των μέτρων για την καταπολέμηση της παράνομης απασχόλησης του μεταναστευτικού εργατικού δυναμικού. Όμως, όταν η παράνομη απασχόληση αλλοδαπών εργαζομένων καθίσταται ένα πολύ σημαντικό ζήτημα ή θεωρείται διαρθρωτική, θα πρέπει να εξετάζονται προγράμματα νομιμοποίησης. Τα προγράμματα αυτά πρέπει να είναι προσεχτικά σχεδιασμένα και να συνοδεύονται από τις κατάλληλες αλλαγές στις νόμιμες οδούς μετανάστευσης εργασίας και από αυστηρότερα μέτρα επιβολής. Τέλος, οι πολιτικές που αποσκοπούν στην καταπολέμηση της παράνομης απασχόλησης των αλλοδαπών εργαζομένων θα πρέπει να ακολουθούνται όχι μόνο σε εθνικό και τομεακό επίπεδο, αλλά επίσης και διεθνώς.

Κύρια συμπεράσματα

Ένταξη των μεταναστών στην αγορά εργασίας

• Μεταξύ του 2016 και του 2017 το ποσοστό ανεργίας των μεταναστών στον ΟΟΣΑ μειώθηκε κατά περισσότερο από 1 εκατοστιαία μονάδα στο 9,5%, και το ποσοστό απασχόλησης αυξήθηκε από 65,5% σε 67,1%. Η βελτίωση ήταν πιο αισθητή όσον αφορά τις γυναίκες που γεννήθηκαν στην αλλοδαπή.
• Συγκεκριμένες ομάδες μεταναστών έχουν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά απασχόλησης. Για παράδειγμα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ποσοστό απασχόλησης των μεταναστών πολιτών της ΕΕ ήταν υψηλότερο από αυτό των γηγενών κατά 5 εκατοστιαίες μονάδες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για πρώτη φορά κατά τα τελευταία έτη, οι μετανάστες από το Μεξικό και την Αφρική είχαν καλύτερα αποτελέσματα σε σύγκριση με τους μετανάστες από την Ασία κατά 1 και 3 εκατοστιαίες μονάδες αντίστοιχα.
• Οι χώρες του ΟΟΣΑ εξακολουθούν να εκπονούν προγράμματα ένταξης των νεοαφιχθέντων μεταναστών και προσφύγων, τα οποία εστιάζονται κυρίως στην εκμάθηση της γλώσσας και στην απόκτηση δεξιοτήτων. Πολλές χώρες έχουν επίσης αναπτύξει μέτρα που στοχεύουν τις πιο ευπαθείς ομάδες, κυρίως τους ασυνόδευτους ανήλικες και τα παιδιά που εντάσσονται με καθυστέρηση στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Ο αντίκτυπος των προσφύγων στην αγορά εργασίας

• Στις ευρωπαϊκές χώρες υποβλήθηκαν 4 εκατομμύρια νέες αιτήσεις χορήγησης ασύλου μεταξύ του Ιανουαρίου 2014 και του Δεκεμβρίου 2017, τριπλάσιες από αυτές κατά την προηγούμενη τετραετία. Κατά την ίδια περίοδο (2014‑17) περίπου 1,6 εκατομμύρια άτομα έτυχαν κάποιου είδους προστασίας.
• Στις ευρωπαϊκές χώρες ως σύνολο, ο σχετικός αντίκτυπος των πρόσφατων προσφυγικών εισροών στο εργατικό δυναμικό εκτιμάται ότι θα είναι αρκετά μικρός, κάτω από 0,25% έως το Δεκέμβριο του 2020. Όμως, στις χώρες με τους περισσότερους πρόσφυγες (Αυστρία, Γερμανία, Σουηδία) συγκεκριμένες ομάδες (νέοι, ανειδίκευτοι άνδρες) ενδεχομένως να επηρεαστούν περισσότερο.
• Καθώς οι μετανάστες δεν επιστρέφουν στις χώρες καταγωγής τους, ο συνολικός αριθμός των απορριφθέντων αιτούντων άσυλο θα μπορούσε να φτάσει τα 1,2 εκατομμύρια έως το τέλος του 2020. Οι συνέπειες στην άτυπη αγορά εργασίας θα εξαρτηθούν από το επίπεδο των εθελούσιων επιστροφών και από την αποτελεσματικότητα των μέτρων επιβολής του νόμου.

Παράνομη απασχόληση αλλοδαπών εργαζομένων

• Η παράνομη απασχόληση των αλλοδαπών εργαζομένων είναι πιθανότερο να πλήξει τους άνδρες που είναι σχετικά νέοι σε ηλικία. Η παράνομη μετανάστευση εκδηλώνεται κυρίως στον τομέα της γεωργίας, στις οικοδομές, στη μεταποίηση και στις οικιακές υπηρεσίες.